„Spotkanie nad morzem”
autor Jadwiga Korczakowska
– opracowanie, problematyka, bohaterowie
Geneza
Powieść Jadwigi Korczakowskiej pt. „Spotkanie nad morzem” jest jedną z najpopularniejszych książek w dorobku pisarki. Ukazała się w 1962 r., natomiast w 1994 r. została zekranizowana.
Głównym jej zagadnieniem są przeżycia wewnętrzne Danusi – jednej z bohaterek oraz jej przemiana, która dokonuje się w niej na skutek kontaktu z chorą, niewidoma przyjaciółką – Elzą. Narracja prowadzona jest w trzeciej osobie (występuje narrator wszechwiedzący). Powieść łączy w sobie elementy utworu obyczajowego i psychologicznego.
Czas i miejsce akcji
Wydarzenia ukazane w powieści rozgrywają się podczas wakacji (lipiec i początek sierpnia) 1961 r. Stwierdzić to można na podstawie faktu, że Elza ma jedenaście lat, a do osady przybyła wraz z matką w 1952 r. kiedy miała zaledwie roczek.
Gatunek
Powieść Jadwigi Korczakowskiej przedstawia przeżycia wewnętrzne bohaterki, jej przemianę. Danusia pokazana jest w różnych sytuacjach codziennego życia. Powieść łączy cechy utworu obyczajowego i psychologicznego.
Występuje tu narrator wszechwiedzący, opowiada w trzeciej osobie. Darzy wyraźną sympatią Elzę – niewidomą dziewczynkę.
Problematyka
„Spotkanie nad morzem” jest wzruszającą powieścią traktującą o wielu ważnych problemach, w tym ukazującą ogromną siłę przyjaźni i to jak bardzo może odmienić ona nasze życie. Elza i Danusia to dziewczynki w tym samym wieku, ale o zupełnie innych życiorysach i innych doświadczeniach życiowych. Elza nie widzi od urodzenia, wcześnie została osierocona przez rodziców i trafiła pod opiekę przybranych dziadków. Jest dziewczynką wrażliwą, która wiele w życiu przeszła. Brakuje jej kontaktu z rówieśnikami, którzy nie rozumiejąc jej problemu, raczej jej unikają. Samotność i poczucie bycia nierozumianym doskwiera również Danusi – ona choć jest jedynaczką i pozornie ma wszystko czego potrzeba do szczęścia, również czuje się odrzucona. Rodzice nie mają dla niej czasu – mama pracuje ciągle w redakcji, a tata wraca z fabryki dopiero wieczorami, w dodatku często jest zmęczony i zdenerwowany. Danusia ma więc prawo czuć się osamotniona i niekochana. To że nie mogła znaleźć przyjaciół wynikało jednak również z jej charakteru, w którym dominowała wyniosłość i zarozumiałość.
Dopiero spotkanie obu dziewczynek jest momentem przełomowym w ich życiu. Obie na tej znajomości zyskują – Elza uczy się pewności siebie i otwartości na innych. Po raz pierwszy czuje się komuś potrzebna, czuje, że ma prawdziwą przyjaciółkę, które nie ocenia jej tylko przez pryzmat jej kalectwa. Z kolei Danusia zaczyna większym szacunkiem darzyć otaczających ją ludzi. Jest jej przykro z powodu tego, że Elza nie widzi i czuje się za nią odpowiedzialna. Zaczyna też dostrzegać to co w życiu jest naprawdę ważne. Spotkanie z Elzą bardzo ją zmieniło – wcześniej była zarozumiała, egoistyczna i zamknięta w sobie. Teraz stała się bardziej czuła, wrażliwa i wyrozumiała. Starała się pomóc Elzie, dlatego często ją odwiedzała i opowiadała jej o różnych rzeczach, chcąc jakoś ją jakoś zabawić. Optymizm koleżanki i jej ogromna chęć życia pomimo kalectwa bardzo jej zaimponowały i pozwoliły popatrzeć na własne problemy z zupełnie innej perspektywy.
Przyjaźń zrodzona między bohaterkami przewartościowała ich myślenie o sobie i świecie i wzbudziła w nich radość życia. Prawdziwym sprawdzianem dla siły tej przyjaźni okazało się rozstanie. Dzięki pomocy dorosłych Elza zyskuje szansę na odzyskanie wzroku i nowy dom. Zyskuje też wierną przyjaciółkę, która jak możemy się domyślać, dzięki swej przemianie, będzie potrafiła czule się nią opiekować i obdarzyć ją uczuciem jakiego ta tak długo nie doświadczała.
Bohaterowie
Elza – pierwszoplanowa bohaterka utworu Jadwigi Korczakowskiej pt. „Spotkanie nad morze”. W rzeczywistości nazywa się Elżbieta Jezierska. Jest niewidomą sierotą przygarniętą przez Budziszów (stary rybak z żoną zajęli się nią zaraz po śmierci matki). Elza ma jedenaście lat i od urodzenia nie widzi. W zdumiewający sposób potrafi jednak poznawać świat dzięki wyostrzeniu pozostałych zmysłów.
Ma buzię obsypaną piegami i jasne włosy związane tasiemką w warkocz. Kalectwo nie pozbawiło jej pogody ducha i przyjaznego nastawienia do ludzi. Choć nie widzi, potrafi cieszyć się życiem i być radosna. Cechuje ją wybujała wyobraźnia i ciekowość świata, którą rozbudził w niej nauczyciel z Poznania. To on zainteresował ją świtem przyrody i nauczył ją jak można poznawać jego bogactwo. Dzięki niemu Elza nauczyła się odnajdywać drogę powrotna do domu nawet znajdując się na nieznanym terenie.
Dziewczynka pogodziła się z swoim kalectwem, ale ono w żaden sposób jej nie ogranicza. Elza stara się być pomocna przybranym dziadkom i w ten sposób odwdzięczyć się im za okazywane jej wsparcie. Jedyne czego bardzo żałuje to fakt, że nie może tak jak Danusia uczęszczać do szkoły. Pragnie przyjaźni i kontaktu z rówieśnikami, dlatego tak bardzo doskwiera jej samotność.
Danusia Gawlikówna – również pierwszoplanowa bohaterka utworu. Jest rówieśniczką Elzy, którą spotyka pewnego dnia na plaży i której pomaga wyzwolić się od napastnika. Gabrysia pochodzi z Torunia i przybywa na wakacje nad morze, aby zregenerować swe siły po przebytej anginie.
Początkowo doskwiera jej samotność i nuda jednak po poznaniu Elzy jej życie nabiera barw i staje się ciekawsze. Przede wszystkim zaczyna doceniać niezwykły hart ducha Elzy, która pomimo tego, że nie widzi, stara się czerpać z życia wszystkimi garściami. Poznanie jej historii zmienia Gabrysię, która wyzbywa się egoizmu i pragnie zaopiekować się nową koleżanką. Czuje się za nią odpowiedzialna i nie myśli już teraz wyłącznie o sobie. Przyjaźń z Elzą otwiera Gabrysię na innych i sprawia, że zaczyna doceniać to co ma. Czyni ją też bardziej wrażliwą na los innych, którym stara się pomóc.
Ada Rudzka – mieszka nad morzem i jest dawną koleżanką mamy Danusi; z zawodu jest dentystką. To do niej przybywa na wakacje Danusia. Pani Ada od razu każe mówić do siebie: ciociu. Życie boleśnie ją doświadczyło – jej mąż zginął w powstaniu warszawskim, a mała córeczka zachorowała na dyfteryt.
Pani Ada do południa pracuje w ośrodku zdrowia, a potem przyjmuje pacjentów w domu. Jest uczynna i skłonna do pomocy innym. Ciężkie przeżycia nie zmieniły jej pogodnego usposobienia i nastawienia do ludzi. Inni widzą w niej kobietę o dobrym, czułym i wrażliwym sercu. Pani Ada choruje na dusznicę. Jest spragniona towarzystwa innych dlatego z takim zaangażowaniem i poświęceniem przejmuje opiekę nad małą Danusią, która poniekąd zastępuje jej córkę.
Artur – jest siostrzeńcem pani Ady i wnukiem staruszki – Łucji Rudzkiej. Jest już dorosłym mężczyzną i studiuje na politechnice. Nosi spiczastą bródkę; jest wysoki i barczysty. Świetnie gra na puzonie i to jest jego największa pasja. Danusię od razu urzeka swym niezwykłym poczuciem humoru i radosnym, życzliwym usposobieniem. Artur jest wrażliwy na krzywdę innych dlatego udziela pomocy Elzie zaczepianej przez pewnego chłopca na plaży. W stosunku do Danusi stara się być odpowiedzialny i bezpośredni, co dziewczyna od razu zauważa. Tak rodzi się miedzy nim szczególna, braterska więź.
Łucja Rudzka – egzaltowana staruszka; teściowa pani Ady. Od razu po przybyciu zaczyna panoszyć się w jej domu, wszystko ustawiać i wszystkim rozkazywać. Twarz o ostrych, wyrazistych rysach okalają jej siwe, krótko obcięte włosy.
Pani Łucja ma swoje zdanie na każdy temat i zawsze chce postawić na swoim. Jest kobietą energiczną, namolną i wywierającą presję na innych. W stosunku do synowej jest wymagająca i lubi narzucać jej własne poglądy. Jej przyjazd do Pisanek wprowadził do domu pani Ady niemało zamieszania, dlatego wszyscy cieszyli się kiedy odjechała.
Piotrek Szomborek – chłopak mieszkający w sąsiedztwie. Jest bezczelny i arogancki – napadł kiedyś na Elzę i zbił Danusię. Aby jednak naprawić wyrządzoną im kiedyś krzywdę, pomaga im i wyciąga je z łódki, czym ratuje im życie. Okazuje się więc być rycerski i bardzo odważny. Jego największą pasją była gra na organkach.
Irena Gawlik – mama Danusi, pracuje w wydawnictwie. Ma spokojne, łagodne usposobienie i do wszystkiego podchodzi z należytą rozwagą i racjonalnym, chłodnym namysłem. Najczęściej nie ulega emocjom, będąc osobą stonowaną i rzeczową. Wysyłając Danusię do swej koleżanki, ma pewne obawy, czy córka nie będzie jej zbytnio przeszkadzać, w końcu jednak ulega i zgadza się na wyjazd. Poznawszy historię niewidomej Elzy, ogromnie jej współczuje i obiecuje pomóc jej w znalezieniu dobrego okulisty.
Jerzy Gawlik – ojciec Danusi. Zajęty zawodowymi obowiązkami, bardzo mało czasu znajduje dla żony i córki. W jakimś stopniu jest pantoflarzem i podporządkowuje się żonie. Nie ma jednak tak wielkich obaw wobec córki jak ona i jest przekonany, że mała świetnie poradzi sobie, spędzając samotne wakacje nad morzem.
Frania – gosposia pani Rudzkiej. Jest już w podeszłym wieku, ale nadal jest żywiołowa i lubi dużo mówić. W stosunku do innych bywa czasami szorstka, ale tak naprawdę jest kobietą obdarzoną niezwykle czułym, łagodnym i wyrozumiałym sercem.
Budzisz – stary rybak, przybrany dziadek Elzy, którą wychowuje od maleńkości. Przejęty losem niewidomej sieroty, postanawia ją przygarnąć i się nią zaopiekować. Cechuje go prostota, skromność i dobroduszność, a także niezwykła wrażliwość na krzywdę innych. Budzisz ma ogorzałą, ciemną i bardzo pomarszczoną twarz, okoloną gęstą brodą, a także spracowane, twarde dłonie. Elzę traktuje jak rodzoną wnuczkę i pragnie dla niej wszystkiego co najlepsze, dlatego od razu zgadza się na jej wyjazd do Torunia, mając nadzieję, że jest jakaś szansa na jej wyzdrowienie.
Charakterystyka Danusi
Danusia Gawlikówna to główna bohaterka powieści Jadwigi Korczakowskiej pt. „Spotkanie nad morze”. Ma około jedenastu lat i pochodzi z Torunia. Po przebytej anginie lekarz sugeruje jej, że powinna wyjechać nad morze, gdyż panujący tam klimat pomoże jej w rekonwalescencji. Danusi bardzo podoba się ten pomysł, dlatego zaczyna przekonywać rodziców, by wyrazili zgodę na wyjazd.
Jeśli chodzi o usposobienie Danusia jest raczej samotniczką. Będąc oczkiem w głowie rodziców, nabiera pewnych znamion egoistycznego podejścia do ludzi i świata. Stara się zawsze postawić na swoim przekonana, że tylko jej roszczenia są uzasadnione. Jest niezależna i nie lubi kiedy ktoś o nie decyduje lub mówi jej co ma robić. W efekcie ma zarozumiały charakter i najczęściej lubi, by to inni ją doceniali, zauważali i liczyli się z jej zdaniem, toteż momentami trudno zapanować nad jej wygórowanymi ambicjami i oczekiwaniami. Tylko pani Rudzkiej dzięki jej życzliwości i wyrozumiałości udaje się poniekąd poskromić buntownicze nastawienie Danusi.
Bohaterka przechodzi jednak stopniową przemianę głównie pod wpływem przyjaźni z ubogą sierotą – Elzą i poznania jej wstrząsającej historii. Danusia diametralnie zmienia wówczas swój stosunek do świata. Zaczyna rozmyślać nad losem ludzi szczególnie pokrzywdzonych, nad losem tych, których życie ciężko doświadcza. Powoli dochodzi do niej to jak wielkie szczęście sama posiada, a czego do tej pory prawie w ogóle nie zauważała.
Ogromnie współczuje niewidomej przyjaciółce i czuje się za nią odpowiedzialna. Od teraz spędzają ze sobą bardzo dużo czasu, a w Danusi rodzi się nieznana lub dotychczas utajona gdzieś wewnętrzna potrzeba niesienia innym pomocy. Zaczyna też podziwiać samą Elzę, która pomimo bolesnych doświadczeń nie poddaje się, lecz stara się nadal wychodzić naprzeciw wszystkim przeciwnościom losu.
Bohaterka wielkim szacunkiem zaczyna darzyć też panią Adę, która również niemało przeszła (utrata męża i śmierć córki). Znajomość z tymi osobami zmienia jej dotychczas egoistyczne myślenie o sobie i innych. Przede wszystkim jednak dostrzegając ich pogodę ducha i wewnętrzną siłę, jaką emanują dookoła, bohaterka uczy się pozytywnego nastawienia do życia. Ze skwaszonej, lubiącej samotność dziewczynki w finale powieści staje się wrażliwą, otwartą na innych, pomocną, towarzyską, i nade wszystko ogromnie radosną osóbką, która tą radością potrafi zarażać wszystkich wokół.
Plan wydarzeń
- Naleganie Danusi na samotny wyjazd nad morze.
2. Przekonanie rodziców do wyjazdu.
3. Podróż pociągiem nad morze.
4. Spotkanie z panią Adą, która kazała mówić do siebie: ciociu.
5. Danusia nudzi się sama w domu.
6. Pojawienie się starszej pani i Artura.
7. Danusia staje w obronie dziewczynki nękanej przez jakiegoś chłopca.
8. Pomoc Artura i przegonienie łobuza.
9. Wyprawa po ryby.
10. Zapoznanie Elzy i poznanie jej tajemnicy.
11. Wyjazd Artura.
12. Dziewczynki udają się na jagody do lasu.
13. Nadejście burzy.
14. Danusia gubi drogę powrotną do domu.
15. Elza odnajduje kierunek północny – powrót do domu Budziszów.
16. Danusia wraca do Pisanki.
17. Listy do mamy.
18. Zabawa w pływanie łódkami.
19. Wypadek na morzu – dziewczynki w niebezpieczeństwie.
20. Piotrek wybawcą dziewczynek.
21. Choroba Danusi na skutek wyziębienia.
22. Zabawa w cyrk.
23. Niespodziewany przyjazd mamy Danusi.
24. Wycieczka statkiem w ostatnią niedzielę przed wyjazdem.
25. Danusia nie chce rozstawać się z Elzą.
26. Nieoczekiwana wiadomość, że Elza również pojedzie do Torunia.
27. Mama Danusi chce pomóc Elzie i zabrać ją do specjalisty.
28. Zamiar pani Ady adoptowania Elzy po powrocie.
Jadwiga Korczakowska – biografia i charakterystyka twórczości
Biografia
Jadwiga Korczakowska – polska poetka, prozaik, autorka wierszy i książek dla dzieci, a także sztuk scenicznych i słuchowisk radiowych. Urodziła się 6 lutego 1906 r. w Słupi Nowej (zmarła zaś 18 grudnia 1994 r. w Otwocku). W Polsce zasłynęła jako autorka popularnych tekstów dla najmłodszych czytelników.
Od najmłodszych lat interesowała się literaturą, sztuką i dramatem. Dlatego z powodzeniem ukończyła wyższą szkołę dramatyczna. Później uczyła się śpiewu i rysunku w Szkole im. Gersona, gdzie ujawniły się jej zdolności manualne i plastyczne. Jako kierunek studiów obrała też malarstwo na ASP w Warszawie. Mniej więcej w tym czasie prowadziła też słynny w tamtych czasach teatr amatorski w Chełmie Lubelskim.
W 1934 r. przeniosła się do Torunia (mieszkała tu do 1939 r.), gdzie współredagowała miesięcznik „Teka Pomorska”. Pod koniec lat 40-tych Jadwiga Korczakowska rozpoczęła pracę w warszawskiej rozgłośni PR jako autorka piosenek i słuchowisk dla dzieci. Zajmowało ją też tworzenie scenariuszy filmów kukiełkowych, a także scenariuszy widowisk i spektakli scenicznych. Z wielkim zamiłowaniem i pietyzmem tworzyła baśnie, opowiadania i powieści dla dzieci i młodzieży. Twórczości tej poświęciła niemal całe swoje życie. Doceniona wieloma nagrodami i wyróżnieniami, w 1977 r. otrzymała nagrodę Prezesa Rady Ministrów za całokształt pracy i działalności literackiej.
W pamięci najbliższych Jadwiga Korczakowska pozostała osobą niezwykle ambitną, utalentowaną, niesamowicie pracowitą i zdyscyplinowaną – jednym słowem wielką osobowością. Miła też w sobie wielkie pokłady empatii i była wrażliwa na krzywdę tych, których los ciężko doświadczał. Przez lata była fundatorką jednego ze stypendiów K. Jeżewskiego.
Dziś Jadwiga Korczakowska uchodzi za jedną z najbardziej znanych i najlepszych polskich pisarek dla dzieci. Młodzi czytelnicy chętnie sięgają po jej utwory, gdyż bez problemu mogą utożsamiać się z ich bohaterami i patrzeć na świat ich oczyma.
Pisarka była żoną Jana Korczakowskiego, który zaginął w czasie II wojny światowej.
Charakterystyka twórczości
Właściwy debiut literacki Jadwigi Korczakowskiej przypada na rok 1926 – wtedy to na łamach tygodnika „Kobieta w Świecie” ukazało się jej opowiadanie (dla tej gazety pisała przez kilka lat). W latach 30 – tych bardzo intensywnie pracowała, czego efektem był jej pierwszy utwór „Jędrusiowe bajki” (1932 r.), a także zbiór poezji „Krokusy”.
Na jej bogaty dorobek literacki (ponad 50 pozycji książkowych) składają się m. in. takie utwory jak: obrazek z życia dzieci warszawskich suteren „Dzieci podwórka”, „Chiński dwór”, powieść o losach warszawskiego harcerza po upadku powstania warszawskiego „Pałac pod gruszą”, „Przygody Joanny”, „Otwarte drzwi”, „Mały”, „Filipek”, „Zabawa w chowanego”, „Wakacje w Borkach”, „Czaruszkowo”, „Smyk”, „Żuczek i Marsjanie”, „Spotkanie nad morzem” i najbardziej chyba znana młodym czytelnikom – „Bułeczka”.
Oprócz utworów literackich Jadwiga Korczakowska była też autorką sztuk scenicznych, scenariuszy i słuchowisk. Współpracując z warszawską rozgłośnią PR, tworzyła teksty piosenek dla dzieci (w tym wiele z Witoldem Lutosławskim).
Mimo to artystka została zapamiętana przede wszystkim jako autorka książek i powieści dla najmłodszych czytelników. Udało jej się zatem zrealizować swoje marzenia o karierze pisarskiej, a jej pokaźny dorobek literacki (ponad pięćdziesiąt utworów dla dzieci i młodzieży) został z entuzjazmem przyjęty przez krytykę i czytelników.
Test ze znajomości lektury
http://quizz.pl/quizy/quiz/spotkanie-nad-morzem-test-wiedzy-qz1960